Zarar Sigortalarında Sigorta Teminatının Kişi Bakımından Kapsamı
ZARAR SİGORTALARINDA SİGORTA TEMİNATININ KİŞİ BAKIMINDAN KAPSAMI
TTK'nın 1454. maddesine göre " (1)Sigorta ettiren, üçüncü bir kişinin menfaatini, onun adını belirterek veya belirtmeyerek, sigorta ettirebilir. Sigorta sözleşmesinden doğan haklar sigortalıya aittir. Sigortalı, aksine sözleşme yoksa, sigorta tazminatının ödenmesini sigortacıdan isteyebilir ve onu dava edebilir.(2)Üçüncü kişinin adının belirtildiği durumlarda, tereddüt hâlinde, sigorta ettirenin, üçüncü kişinin temsilcisi olarak değil, kendi adına fakat üçüncü kişi lehine hareket ettiği kabul edilir.(3)Sözleşmede, sigortanın kimin menfaati için yaptırıldığı açık da bırakılabilir. “Kimin olacaksa onun lehine” yapılan böyle bir sigortanın, üçüncü kişi lehine yaptırıldığı anlaşılırsa, ikinci fıkra hükmü uygulanır."
Sigorta sözleşmesi, iki taraflı bir işlemdir. Taraflar yaptıkları sözleşme ile borcun alacaklıya değil de üçüncü kişiye ifasını da kararlaştırabilir. Bu halde başkası lehine sigortadan bahsedilir. Bir kişinin başkası lehine sigorta yaptırabilmesi için onun bu sözleşmenin yapılmasında doğrudan doğruya maddi bir menfaatinin olması şart değildir.
TBK'nın m. 129'da düzenlenen üçüncü şahıs lehine sözleşmenin bir uygulaması niteliğindeki başkası hesabına sigortada, sigortadan doğan haklar sigortalıya aittir.
Üçüncü kişi yararına sözleşme (TBK 129) niteliği taşıyan başkası lehine sigorta; sigorta ettiren, sigortacı ve sigortalı arasında üçlü bir ilişkidir. Sigorta ettiren ile sigortacı sigorta sözleşmesinin tarafları olarak karşılıklı birtakım hak ve borçlara sahiptir. Lehtar (sigortalı) ise menfaati sigorta ettirilen kişi olup sözleşmenin tarafı değildir. Sigorta ettiren üçüncü bir kişinin menfaatini sigorta ettirmektedir.
Üçüncü kişi yararına sigorta sözleşmesinin tarafları sigorta ettiren ile sigortacıdır; sözleşme sigorta ettiren ile sigortacı arasında kurulmuştur.
Sözleşmenin tarafı sigorta ettiren olduğundan sigortacının riziko (TTK 1421), aydınlatma (TTK 1423/1) ve sigorta poliçesini verme (TTK 1424/1) yükümlülükleri de sigorta ettirene karşıdır.
Sigorta ettiren de sözleşmeden doğan tüm borçları sigortacıya karşı yerine getirmekle yükümlüdür.
Prim ödeme borcu (TTK 1401/1), (1430/1) ve riziko gerçekleştiğinde beyan yükümlülüğü sigorta ettirene aittir. Sigorta ettiren sigorta sözleşmesinde değişiklik yapabilir. Sigorta sözleşmesinin feshedilmesi ve sigorta sözleşmesinden cayma hakları da sigorta ettirene aittir.
Başkası lehine sigortada yararına sözleşme yapılan kimsenin belirtilmesi zorunlu değildir. “Kimin olacaksa onun lehine” yapılan sigortanın, üçüncü kişi lehine yaptırıldığı anlaşılırsa, sigorta ettirenin kendi adına fakat üçüncü kişi lehine hareket ettiği kabul edilir. (TTK 1454/3)
Başkası lehine sigortada, sigorta sözleşmesinden doğan haklar sigortalıya ait olmakla birlikte; sigortalının sigortacıdan sigorta tazminatının ödenmesini isteyebilmesi ve onu dava edebilmesi ancak aksine sözleşme olmaması halinde mümkündür. Buna göre, aksine sözleşme yaparak sigorta ettirene bu hakkı tanımak mümkündür.
TTK’ya göre sigortalının talep ve dava hakkı için (sigorta ettirenin muvafakati veya poliçenin elinde bulundurulması da şart değildir. Sigortalı aksi sözleşmede kararlaştırılmadığı halde, her zaman tazminat talebinde bulunabilecektir.
Öte yandan; TBK 129'a göre, sigorta ettiren sigortacıya karşı, sigortalı tek başına yetkili kılınmadığı sürece sözleşmenin tarafı olarak her zaman dava açabilir.
Sigortalının talep ve dava hakkının aksine sözleşme ile kaldırılması halinde sigorta ettirenin doğrudan talep ve dava hakkı olacak, bu halde sigorta ettiren edimi kendisi için talep edecek ve ödenecek sigorta bedelini almaya yetkili olacaktır.
